les 3
hoe herken je nepnieuws?
Hoe zit dat bij jou? Controleer jij weleens of een bericht dat je leest echt waar is? Of druk je al vrij snel op de ‘deel’-button en roep je naar je ouders wat je nu weer gelezen hebt.
En als je het wilt controleren, waar moet je dan op letten? Daar duiken we in!
Een fout bericht is niet altijd fakenews
Allereerst is er een belangrijk verschil tussen misinformatie en desinformatie. Misinformatie is informatie die niet klopt of niet compleet is, maar waarbij dat niet expres ging. Als een journalist per ongeluk schrijft dat er 21 doden zijn, terwijl dat er feitelijk 12 zijn, dan is dat misinformatie. De informatie klopt niet, maar de journalist probeerde niet bewust te misleiden. Misinformatie is dus géén nepnieuws.
Desinformatie daarentegen is wel bewust opgesteld om te misleiden. Nepnieuwsberichten zijn nieuwsberichten die bewust en aantoonbaar onwaar zijn én de lezer kunnen misleiden. Omdat deze berichten u willen misleiden is het belangrijk deze te herkennen.
Natuurlijk kan nepnieuws vervelend en soms zelfs gevaarlijk zijn. Je wilt natuurlijk niet geloven in een nieuwsartikel, waarvan de informatie uiteindelijk niet blijkt te kloppen. Belangrijk om te weten is dus: hoe herken je nepnieuws? Hieronder manieren om te checken of het nieuwsbericht wel klopt.
tip 1: Welk doel heeft de verzender?
Waarom is het filmpje gemaakt, of het artikel geschreven? Voor wie? Wat is het doel van het nieuws? Heeft de maker belangen bij het bericht? Wil hij geld verdienen? Wil hij een politieke partij zwart maken? Of is het hele bericht bedoeld als een grap?
tip 2: controleer waar het nieuwsbericht vandaan komt
De eerste stap om nepnieuws te herkennen, is te checken waar het nieuwsbericht vandaan komt. Zie je het artikel op je Facebook-tijdlijn voorbijkomen? Of tijdens het scrollen op Instagram? Social media is voor makers de ideale plek om fakenews te verspreiden. Kijk daarom eerst altijd kritisch naar de plek waar het bericht geplaatst is.
tip 3: bekijk de afzender
De volgende stap in het herkennen van nepnieuws is te kijken naar de afzender. Wie plaatst het bericht eigenlijk? Is het een bekend persoon? Of heet de afzender ‘Apekop2020’.
Sommige makers zijn er heel goed in om te doen alsof ze een overheidsinstelling of nieuwssite zijn. Weet je het niet zeker? Zoek het account dan online op. Bij de grote nieuwswebsites zie je op Facebook vaak een “blauw vinkje” staan. Dit betekent dat ze gecontroleerd zijn vanuit Facebook, dus betrouwbaar zijn.
Gaat het bericht alleen rond op social media, of wordt het ook opgepakt door de bekende nieuwssites en organisaties, bijvoorbeeld het NOS journaal, of het Wereld Natuur Fonds, of de Belastingdienst.
tip 4: check de bron
Voordat je alles wat je leest gelooft, is het goed om ook de bron onder de loep te nemen. Een bron is iets of iemand waar de informatie vandaag is gehaald.
In nepnieuwsberichten wordt vaak gebruikt gemaakt van verzonnen bronnen: bijvoorbeeld een verzonnen interview. Dus kijk altijd goed naar de bronvermelding.
Wie hebben ze geïnterviewd? Waar komt de gebruikte foto vandaan? Spreken ze meerdere mensen, of wordt er maar 1 mening verteld. Google is altijd een goede manier om te kijken of een geïnterviewd persoon echt bestaat.
tip 5: controleer het bericht bij andere media
Nieuws wordt snel overgenomen. Staat er een bericht op Nu.nl, dan verschijnt het regelmatig ook een enkele minuten later op RTL Nieuws of NOS. En andersom! Mocht je niet zeker weten of het artikel echt of nepnieuws bevat, bezoek dan andere nieuwswebsites. Door de verschillende websites met elkaar te vergelijken, kun je erachter komen of iets nepnieuws is.
tip 6: kijk goed naar de foto's en video's
Ook via een foto of video kun je zien of een nieuwsbericht echt is. Fake news-berichten krijgen vaak een foto die bij een heel ander artikel hoort. Of worden video’s gemonteerd waardoor de werkelijkheid ineens heel anders lijkt.
Ook kunnen beelden sterk worden gemanipuleerd. Zoals hieronder, bij de roggen. De rechterfoto is het origineel, en de linkerfoto is met photoshop helemaal veranderd. Kijk dus ook altijd kritisch naar foto’s en video’s.
Weet je nog dat het afgelopen week zo stormde? Bekijk hieronder een fragment van het NOS journaal. En houd tijdens het kijken de tips in je achterhoofd.
klik op video -->
Discussie: dit is toch waar? Dit is toch een echte NOS-uitzending? Waar zou je aan kunnen zien dat het misschien toch niet helemaal klopt?